Οι τρεις Θα περάσουν από πάνω μας όλοι οι τροχοί Στο τέλος τα ίδια τα όνειρα μας θα μας σώσουν Ν. Καρούζος Σχόλιο πάνω στο θεατρικό ποίημα του Τ. Λειβαδίτη «Οι τρεις» για όσους χάθηκαν αδίκως στην Ασυλική χοάνη Δεν υπάρχει ιδιαίτερος δρόμος για την τρέλα. Απ’ τον δρόμο της λογικής φτάνει ξ ήβ τρέλα. Μια επιθυμία του, η μια ανάγκη του θέλει να ικανοποιήσει ο άνθρωπος μέσα απ’ αυτήν. Η ψυχιατρική εκείνο που πρέπει να κάνει είναι να τον βοηθήσει να εκφράσει αυτή του την επιθυμία με ένα πιο συμβατό τρόπο. Όχι να τον εγκλείει, να τον αποκλείει, να τον περιθωριοποιεί. Οι ψυχίατροι αντί να λειτουργούν ως προκρούστες των ψυχών , ας συνοδοιπορούν με τον άνθρωπο που διακατέχεται από ψυχική οδύνη. Ας μην καταστέλλουν το σύμπτωμα, ας το διαβάζουν. Ας μην βαφτίζουν καθετί έξω απ’ τον ορθό λόγο ως ακατανόητο, για να πουν ότι μόνο ο δικός τους λόγος είναι δήθεν κατανοητός. Ας μην ζητούμε, στηρίζουμε και υιοθετούμε τους τόπους της τρέλας, ως απόδειξη ότι δήθεν εκεί που κατοικούμε εμείς δεν υπάρχουν τρελοί. Μια λεπτή γραμμή χωρίζει το λογικό απ’ το παράλογο, το υγιές απ’ το διαταραγμένο. Όχι ένα βαθύ χαντάκι. Εύκολα το περνά κανείς… Και τότε… Ακούστε σήμερα τις λαλέουσες σιωπές των εγκλείστων, σε ένα αποτρόπαιο σκηνικό, όπου έχουν υποφέρει άνθρωποι. Με τις ευλογίες της επιστήμης. Ακούστε σήμερα όχι μόνον τις λέξεις, αλλά και τα διάκενα μεταξύ των λέξεων που περιέχουν την ουσία, το νόημα. Ποιος να ερμηνεύσει και τι. ‘’Ψυχής πείρατα ιών ουκ αν εξεύροιο, πάσαν επιπορευόμενος οδόν, ούτω βαθύν λόγον έχει’’ μας λέει ο σκοτεινός μας πρόγονος. Το βαθύ, το αρχέγονο, το ακατέργαστο , η επιθυμία και το ένστικτο αφήνονται άραγε στην ολική σαφήνεια, ερμηνεύονται με κάποιο τρόπο; Είναι δυνατή η ερμηνεία των ονείρων, των μεταφορών και ότι κατοικεί στα βάθη, με την λογική του ορθού λόγου, χωρίς να καταπνιγεί, χωρίς να αλλοιωθεί; Ακούστε σήμερα σπαράγματα λόγου, ανείπωτα, ακατανόητα, ανεπίτρεπτα, ανεπίγνωτα. Έξω απ’ τον λόγο περνά η εν τω βάθει επικοινωνία. Με τα βλέμματα, την αμηχανία, την απορία, τα συγκινήματα , τα αγγίγματα, τους στεναγμούς. Περιφρονείστε το φλοιό και στοχεύστε στις καρδιές, στη λυπημένη τρυφερότητα, στην εγκατάλειψη, στη ματαίωση, στην αθωότητα, στην ήρεμη απελπισία και στους ανθρώπους τους. Στον πλούτο μέσα απ την πενία ,στην ευθραστότητα αλλά και στην αναζήτηση νοήματος μέσα στο ακατανόητο την αναζήτηση της ομορφιάς μέσα στην ασχήμια,τη στέρηση και την απελπισία, την ελπίδα μέσα στο κενό. Η ελλειπτική σύνθεση του κειμένου και η αποποίηση της λογικής ακολουθίας δεν ακυρώνουν την προφορά των εναγώνιων ερωτημάτων και το οντολογικό αίτημα. Δεν ενδιαφέρει η βιογραφική νοσογραφία των ηρώων αλλά το χαίνον υπαρξιακό τραύμα ,η υπαρξιακή αγωνία και η ανάδυση της ανθρώπινης τραγικής μοίρας. Ο ποιητής ενώ εισχωρεί τόσο βαθιά στις ψυχές των ηρώων, δεν αποδομεί την ανθρώπινη ουσία, αλλά ενοποιεί και απαρτιώνει ποιητικά τα πρόσωπα των ηρώων. Αλλά και μας φέρνει αντιμέτωπους με το τρομακτικό δέος της παραφροσύνης και με το διχασμένο, απειλούμενο εγώ. Για να μην είναι μάταιος ο κόσμος. Για τους επικηρυγμένους, τους καταδικασμένους, τους απομονωμένους, τους τρελούς. Τα παιδιά, τους αθώους, τους φτωχούς, τους αδικημένους τους καταφρονεμένους. Τους ζητιάνους ,τους αλήτες, τους απελπισμένους, τους φοβισμένους, τους χαμένους ταξιδιώτες. Τους φυλακισμένους, τους λιποτάκτες, τους μελλοθάνατους, τους αναρχικούς. Γι αυτούς γράφει ο ποιητής. Για τους πανάρχαιους νικημένους, τους κυνηγημένους. Αυτούς που άκουσαν το μήνυμα που θα άλλαζε τη ζωή τους αλλά ήταν γραμμένο σε γλώσσα ακατάληπτη κατά πως λέει ο ποιητής. Για τους ονειροπόλους, τους δακρυσμένους, τους ρηγματωμένους, τους ραγισμένους, τους ηττημένους. Τους χαμένους σε τόπο, χρόνο, πρόσωπα αλλά και σ’ αυτούς που κράτησαν μέσα στην αγριότητα των καιρών την παιδική τους αθωότητα, που δεν τους έφθειραν ούτε η καθημερινότητα αλλά ούτε και τα όνειρα τους. Για τους αφανείς, τρωτούς, φθαρτούς που επιμένουν να κοιτούν μακριά στους ανοιχτούς ορίζοντες, που ζωντανεύουν νέους θρύλους και ζωτικές παραμυθίες και που γυρνούν νικημένοι στο άδειο σπίτι ή στο Άσυλο των φτωχών πραγμάτων. Για τους αιώνιους οδοιπόρους γράφει ο ποιητής. Εδώ μέσα υπέφεραν άνθρωποι. Ήρθαν για μια επίσκεψη σε ένα ψυχίατρο και κάθισαν 20, 30, 40 χρόνια έγκλειστοι. Έχασαν τα πάντα. Εκτός από τα λογικά τους. Τι λέτε. Αυτό μας αφορά ή είναι κάτι ξένο για μας. Μπορούμε να κλείνουμε σε παρένθεση την ψυχιατρική βαρβαρότητα των Ασύλων, μπορούμε να κάνουμε πως δεν βλέπουμε; 300 άνθρωποι, αθύρματα της ιδρυματικής βαρβαρότητας σήμερα ζουν ή προσπαθούν να ζήσουν ανθρώπινα σε ξενώνες, οικοτροφεία, διαμερίσματα. Και δεν τους εκφοβίζει, εκβιάζει, βιάζει, καθηλώνει, δέρνει, προσβάλλει κανείς Το ψυχιατρείο δεν υπάρχει πλέον. Οι ανάγκες νοσοκομειακής νοσηλείας καλύπτονται απ’ τα ψυχιατρικά τμήματα των Γενικών Νοσοκομείων σε Ηράκλειο, Ρέθυμνο, Χανιά. Σταμάτησε το αίσχος των μεταγωγών. Οι άνθρωποι δεν μεταφέρονται για εγκλεισμό, με την κλούβα των μεταγωγών σαν εγκληματίες. Υπάρχουν πολλά ακόμα να γίνουν. Μέχρι που να αλλάξει το ψυχιατρικό παράδειγμα, το επιστημονικό υπόδειγμα της ψυχιατρικής. Για μια ψυχιατρική των αναγκών των πασχόντων υποκειμένων και όχι των συμπτωμάτων. Για μια ψυχιατρική της ακρόασης και όχι της επιβολής. Η τρέλα δεν αντιμετωπίζεται στο άσηπτο περιβάλλον του εργαστηρίου, αλλά στο σηπτικό κοινωνικό περιβάλλον. Για μια ψυχιατρική πιο ανθρώπινη, πιο θεραπευτική, κοινοτική, φιλελεύθερη, ανοιχτή, στοχευμένη προς μια ολική φροντίδα για τον άρρωστο που περνά μια ψυχολογική περιπέτεια. Η αποψινή βραδιά είναι αφιερωμένη σε όσους έμειναν έγκλειστοι, για χρόνια, χωρίς λόγο, αποκλεισμένοι, αποκομμένοι απ’ το κοινωνικό σώμα με την μεσολάβηση της προκρούστειας ψυχιατρικής. Μιας ψυχιατρικής θεραπαινίδας της κοινωνικής κανονικότητας. Στο βάθος, κάτω απ’ τις φωνές των ηθοποιών θα ακούσετε τις οιμωγές του παρελθόντος. Τους αποτρόπαιους κρότους του εγκλεισμού, της τιμωρίας. Ενδεχομένως και κάποιες μελωδικές φωνές από το μέλλον. Κλείστε τα μάτια και δείτε με τα μάτια της ψυχής. Εγκαταλείψτε τις τρώγλες του ορθού λόγου και αναπνεύστε στην απόλυτη καθαρότητα του έσω εαυτού, του βιώματος. Γιατί πηγή της χαράς είναι η λύπη. Και γιατί η λύπη ομορφαίνει τον κόσμο, γιατί οξύνει τις αισθήσεις και παρατηρεί κανείς και πέραν του ορατού. Μια και μοναδική παράσταση θα δοθεί. Σαν μοιρολόγι για ότι νέο χάθηκε μέσα στα Άσυλα. Οι ηθοποιοί, οι χαρακτήρες τους μην σας φανούν ξένοι. Είμαστε εμείς. Εμείς οι ίδιοι, χωρίς μάσκες, χωρίς μηχανισμούς άμυνας, χωρίς επιτήδευση, χωρίς τα πρέπει μας. Αληθινοί, κρύσταλλα διάφανα. Ο έσω εαυτός μας. Απόψε δείχνουμε ότι στη ζωή επιμελώς κρύβουμε, πράγμα που οι ψυχικά ασθενείς δεν μπορούν να κάνουν. Αυτή είναι η μικρή μας διαφορά με τις μεγάλες κοινωνικές συνέπειες. Ας είναι η αποψινή παράσταση μια άσκηση αυτογνωσίας, μια ενδοσκόπηση, μια ευκαιρία για κεντρομόλες πορείες, με πολλές αντηχήσεις, δονήσεις, ερωτήματα. Κρατείστε αυτή την παράσταση που θα παρακολουθήσετε απόψε σαν ενθύμιο της φρίκης του Ασύλου ή σαν ενοχή του καθενός μας για ότι δεν κάναμε για τον μέσα εαυτό μας, δηλαδή για τον Άλλο για τον κάθε Άλλο. Κρατείστε αυτή την παράσταση σαν κοινωνική ενοχή για την κοινωνία της ομοιομορφίας που φτιάξαμε, η οποία αποκλείει, εγκλείει και περιθωριοποιεί ο,τι δεν της μοιάζει. Κρατείστε την σαν κεράκι λύπης για την ύπαρξη, για το είναι, που έδωσε τη θέση του στο φαίνεσθαι. Κρατείστε την σαν σπίθα ανιδιοτέλειας και αθωότητας, στον σημερινό κόσμο των υπολογισμών, ορθολογισμών, παραλογισμών. Κρατείστε αυτή την παράσταση σαν θραύσμα δυσεύρετης τρυφερότητας, μέσα στην σημερινή ευτυχία της ευημερίας, του πλούτου και της αγοράς, δηλαδή στην καθολική πενία. Κρατείστε αυτή την παράσταση σαν φυλαχτό για τις μέρες της οδυνηρής οδοιπορίας κάθε ανθρώπινου όντος που δεν έχει σχέση με το έχειν, αλλά με τις έσω στιβάδες του εαυτού, με το είναι και με την υπαρξιακή αγωνία. Κρατείστε αυτή την παράσταση σαν χρέος ες αεί, ανεξόφλητο της ψυχιατρικής, της κοινωνικής ανάθεσης απέναντι σε κάποιους ανθρώπους- χιλιάδες ανθρώπους δυστυχώς-που κράτησε εγκλείστους επί χρόνια μέσα στο ψυχιατρείο χωρίς λόγο. Κρατείστε αυτή την παράσταση σαν συγνώμη της κοινωνίας για απόψεις όπως : «βγάλατε έξω τους αρρώστους και έχασαν τα ακίνητά μας την αξία τους», ή για την χορτολιβαδική άποψη για την μεταρρύθμιση που λέει : «διώξατε τους ανθρώπους από τα 120 στρέμματα και τους κλείσατε στα διαμερίσματα!!!» Αγαπητοί φίλοι, Υπερασπίστε την ψυχιατρική μεταρρύθμιση όπως υλοποιείται στην Κρήτη (μοναδική στην Ελλάδα και όπως σε λίγες περιπτώσεις στον κόσμο ολόκληρο). Χωρίς ψυχιατρείο, εγκλεισμό και στιγματικές διαγνώσεις. Πάρτε βαθιές αναπνοές για μια οντολογική καταβύθιση, για μια ενδοσκόπηση, για μια συνομιλία με εαυτούς. Ευχαριστούμε επίσης όλους εσάς για την στάση σας στο θέμα της μεταρρύθμισης και για θετική εμπλοκή σας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην επιτυχία της. Η σημερινή πρόσκληση προς εσάς είναι ένα μικρό ευχαριστώ για την στήριξή σας στον δύσκολο πράγματι αγώνα για την υπέρβαση του Θ.Ψ.Π.Χ. Σήμερα όσοι επώνυμοι βρίσκονται ανάμεσά μας, δεν εκλήθησαν με την επίσημη ιδιότητά τους, αλλά με κριτήριο την ευθραυστότητα, την αναγνώριση του Άλλου και την ονειροπόληση. Την διατήρηση της παιδικής αθωότητας στην αγριότητα των καιρών και την συνειδητοποίηση του φθαρτού. Σημειώνουμε τέλος ότι δεν αλλάξαμε τις ημερομηνίες των εκδηλώσεων λόγω των εκλογών, επειδή αυτή η πράξη πιστεύουμε είναι βαθύτατα πολιτική και πάντως πιο πολιτική από το να παρακολουθεί κανείς μια προεκλογική συγκέντρωση. Η παράσταση αφιερώνεται στους πρώτους εγκλείστους της ‘’ιστορικής επανένταξης’’.και δι’ αυτών σε όλους τους εγκλείστους των

Τι ήθελε να δεί ο άνθρωπος εκείνος; Γ. Κοκκινάκος Οι λεπτομέρειες είναι οι αποβάθρες της αποπλέουσας ολότητας Ν. Καρούζος Σχεδόν κάθε απόγευμα πλησίαζε έναν τοίχο στο ψυχιατρείο και σε μια τρύπα που υπήρχε κοιτούσε με τις ώρες. Για μέρες, εβδομάδες, μήνες, χρόνια… Ώσπου μια μέρα πήγα να δω κι εγώ τι είναι αυτό που με τόση μεθοδικότητα παρατηρεί. Δεν είδα τίποτε του λέγω, τι βλέπεις εσύ; Μα τι να δεις γιατρέ ; μου απαντά. Εσύ θέλεις σε δυο λεπτά να δεις; Εγώ 10 χρόνια προσπαθώ και δεν είδα τίποτε ακόμα!! Αιχμάλωτος της ορθολογικοκρατίας εγώ έμεινα σαστισμένος, τι ήθελε να δει ο άνθρωπος εκείνος; Μέσα στο «παραλήρημά του», εκεί όπου κατέφυγε για κάποιο «λόγο» και όχι αναιτίως, ποια κρυμμένη αλήθεια ήθελε να ανακαλύψει; Ποιο νόημα μέσα στο «μη νόημα του Κόσμου»; Και ποιο είναι το νήμα από τους Ινδιάνους Πουέμπλος που με τις τελετουργίες τους «σήκωναν τον ήλιο στον ουρανό» μέχρι τον άνθρωπο μας που κοιτούσε μέσα από την τρύπα στον τοίχο λες και παρατηρούσε τον Θεό μέσα από τη συμπαντική χοάνη. Μου κάνει νόημα με το χέρι του να μην μιλώ. Και συνέχισε την παρατήρηση μεριμνητικός, παρηγορητικός, φανερωτικός, μιας βαθύτερης ουσίας, αιωρούμενος, προσευχόμενος,. Και η προσευχή του ακουγόταν στα πέρατα. Ένα άνθος της σιωπής, μια κραυγή ουρανομήκης, ένας αιώνιος εραστής του απόλυτου. Μέσα στον κατακλυσμό της σαχλαμάρας της εποχής μας, μέσα στον κενό, άρριζο εφήμερο και θνησιγενή λόγο του σήμερα. Μέσα στην ακατάσχετη πολυλογία, κενολογία, φλυαρία, λογοκοπία του καιρού μας. Ένας «τρελός», ιαματικός, αφυπνιστικός, υπαρξιστικός. Ένας άνθρωπος, ναυαγισμένος, πονεμένος, και γι’ αυτό αυθεντικός. Στερημένος και γι αυτό πλούσιος στην πενία του. Ένας άνθρωπος κομίζων και αναγγέλων την κρυμμένη ομορφιά του Κόσμου. Ένας δαίμονας που μας καλεί να βγούμε από τις τρώγλες της ‘’λογικής’’ στην απόλυτη ορατότητα των ανοιχτών οριζόντων. Μια περίπτωση για την Προκρούστεια ψυχιατρική και ας φωνάζει διαρκώς τον στίχο του Ρεμπώ: «Η αληθινή ζωή είναι απούσα». Δηλαδή μια σπαρακτική παρουσία της απουσίας,μια κραυγή ότι η αξία,η ουσία και το νόημα του ανθρώπου βρίσκεται ακριβώς σε αυτό πού δεν υπάρχει,και το οποίο ο άνθρωπος μέσα απ την οντολογική αγωνία το γνωρίζει ως απουσία,η ως διαρκώς διαφεύγον,η ως χάσμα,η ως τραγική μοίρα

Τα τελευταία 30 χρόνια δεν υπάρχει πιο χρησιμοποιημένη λέξη από τον όρο ψυχιατρική μεταρρύθμιση και δεν υπάρχει λέξη με μεγαλύτερη αμφισημία η και πολυσημία. Στη δεκαετία του 80 μετά το σκάνδαλο της Λέρου όπου απεκαλυφθη το Βατερλώ της Ελληνικής ψυχιατρικής και των ψυχιάτρων ήταν δύσκολο- πολύ δύσκολο -να πάρει κανείς θέση υπέρ της κρατούσας ψυχιατρικής και ενάντια στην ανάγκη μεταρρύθμισης. Ετσι όλοι τοποθετήθηκαν στην πλευρά της μεταρρύθμισης .Τι περιεχόμενο και τι νόημα όμως έδινε ο καθένας είναι άλλη ιστορία .Οι περισσότεροι από τους υποστηρικτές της υποστήριζαν : 1) μία παρέμβαση ωραιοποίησης του ασύλου, δηλαδή καλύτερες συνθήκες, φτιασίδωμα των πιο ακραίων και σκανδαλωδών πλευρών του ενώ η ιδρυματική λογική ως πρώτο κινούν της αθλιότητας του άσυλου θα παρέμενε . Ετσι το ιδρυματικο μοντέλο θα παρατείνει ή και θα ενισχύσει την ηγεμονία του αφού θα προκύψει μετά τη μεταρρύθμιση ντε.. Πράγμα το οποίο έγινε. 2) άλλοι υποστήριζαν δόμηση και λειτουργία διαφόρων κοινοτικών δομών όπως κ.ψ.υ, ψτγν κλπ που θα λειτουργούν παράλληλα με το άσυλο. Κοινοτικές δομές για κάποιους και ψυχιατρικός καιαδαςς και άσυλο για άλλους .Ποιοι είναι οι μεν και ποιοι οι δε καταλαβαίνει εύκολα κάνεις . Δεν είναι και τόσο άδολος ο χωρος των ψυχιάτρων, ψυχολόγων και λοιπών συναφών επαγγελμάτων, Πρέπει να καταλάβουμε ότι είναι ακριβώς αυτή η δυνατότητα της επιλογής των περιστατικών, που έφτιαξε το άσυλο, Μην εξηγούμε τις καταστάσεις με την κακια των ανθρώπων .Είναι η επιλογή ασθενών που δημιουργεί την "επιστημονική "βάση για τη δημιουργία και την ύπαρξη των Ασυλων .επίσης αυτό το δεύτερο έγινε . Πλήθος κοινοτικών δομών δημιουργήθηκαν χωρίς ποτέ να διασυνδεθούν και χωρίς ποτέ να λειτουργήσουν Τομεοποιημενα και σαν ηθμοί εισαγωγής στο άσυλο. Λειτούργησαν και λειτουργούν σαν μαγαζάκια των επαγγελματιών ψυχικής υγείας .Οι ψυχολογικές ιδιοτελειες είναι κρειττονες των υλικών .Ας το έχουμε υπόψη μας . 3)υπήρξε και μία τρίτη εκδοχή της μεταρρύθμισης από τους δεινόσαυρους της ψυχιατρικής. Βιαιο κλείσιμο των ασύλων και πέταμα των ασθενών στο δρόμο. Και αυτό έγινε .Κυρίως στις στεγαστικές κοινοτικές δομές. Αλλά συγκεντρωθήκαμε σήμερα εδώ για να πούμε δυο κουβέντες ,να ανταλλάξουμε τις απόψεις μας να χαιρετηθούμε να δούμε παλιούς φίλους και συντρόφους, για να γνωρίσουμε και τους νέους αιθεροβάμονες. Πώς εννοούσαμε και πως εξακολουθούμε να εννοούμε όμως εμείς την ψυχιατρική μεταρρύθμιση ;Με απλά λόγια: Οταν λέμε ψυχιατρική μεταρρύθμιση εννοούμε τη δημιουργία κοινοτικών δομών σε κάθε ψυχιατρικό τομέα ,που θα αντικαταστήσει τη μονόπλευρη και ατελέσφορη αντιμετώπιση της ψυχικής νόσου με μία ολιστική αντιμετώπιση και με μία συνολική φροντίδα ,που δεν θα εξαντλείται σε μία καλή φαρμακευτική η ψυχοθεραπευτική αγωγή αλλά θα περιλαμβάνει και την μέριμνα για το πώς θα ζήσει ο άρρωστος άνθρωπος ,με τι εισόδημα ,τι εργασία ,τι δικαιώματα κλπ Το πλέγμα κοινοτικών δομών σε κάθε ψυχιατρικό τομέα χωρίς δικαίωμα παραπομπής έχει καθήκον να αντιμετωπίζει κάθε ψυχιατρικό αίτημα χωρίς παραπομπές χωρίς επιλογές. Αλλά επειδή το ουσιαστικό υποκείμενο κάθε νέας συμπεριφοράς είναι ο άνθρωπος εδώ είναι το πρόβλημα. Ο όρος ψυχιατρική μεταρρύθμιση μπορεί να είναι και παραπλανητικός καλύτερα έπρεπε να λέγαμε μεταρρύθμιση της ψυχιατρικής ,αλλαγή της ψυχιατρικής ,αλλαγή του ψυχιατρικού επιστημονικού υποδείγματος,αλλαγή δηλαδή του ψυχιατρικού σκέπτεσθαι και του ψυχιατρικού Πραττειν. Ο Θόδωρος στο βιβλίο του αναλύει με ενάργεια όλη την πορεία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και πιστεύω με αντικειμενικότητα διεισδύει στα γεγονότα. Ειναι ένα βιβλίο ευκαιρία για αναστοχασμό, πάνω στο τι κάναμε ,αλλά και κυρίως στο τι δεν κάναμε.. Αγαπητοι φίλοι κατά τη γνώμη μου ο τόνος έπρεπε να μπει σε αυτό το τελευταίο σημείο .Στην αλλαγή του επιστημονικού υποδείγματος. Αυτό όμως έχει και τεχνικές πλευρές διότι εχει να κάνει και με το τι προσόντα έπρεπε να έχουν οι άνθρωποι που θα στελεχώσουν το σύστημα, τι ψυχιατρική κουλτούρα θα έχουν ,πράγμα το οποίο δεν μας απασχόλησε ποτέ . Εχω ένα περίεργο συναίσθημα που μπορεί να το πει κανείς και απαισιοδοξία η σκεπτόμενη αισιοδοξία , Είχαμε κάποτε δημιουργήσει στα Χανιά ένα καφενείο συνεταιριστικό με ασθενείς του ψυχιατρείου και το είχαμε ονομάσει 5) εποχή . Η 5)εποχή που βέβαια δεν υπάρχει αλλά πρέπει να την φανταζόμαστε και πρέπει να τη φτιάξομε. μου φαίνεται ότι το ιδρυματικο μοντέλο μετά τόσα χρόνια διαρκούς και "ακατάπαυστης" ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και σπατάλη απείρων πόρων (ο χώρος της ψυχιατρικής φροντίδας είναι ένα παράδειγμα του πώς μπορεί κανείς να σπαταλήσει άπειρα χρήματα, χωρίς να καταφέρει τιποτα), μου φαίνεται λέω ,ότι το ιδρυματικο μοντέλο καλά κρατεί. Είναι ηγεμονευον. Η ψυχιατρική που ονειρευόμαστε ανήκει στην 5η εποχή ειδικά σήμερα που το σύστημα παράγει διαρκώς περίττους ανθρώπους, τι τύχη μπορεί να έχει ένας άρρωστος χωρίς δικαιώματα ,όπως είναι ο ψυχικά ασθενης ; Ο Θόδωρος είναι ένας "αναχωρητής "και θέλω να πιστεύω και εγώ μαζί σας ότι ταυτόχρονα είναι και ένας ερχόμενος , .Πρεσβευτής μιας ψυχιατρικής όχι της ψειρολογιας των συμπτωμάτων αλλά των δικαιωμάτων του ασθενούς. Οχι της καταστολής του συμπτώματος αλλά του "διαβάσματος" του. Μιας ψυχιατρικής που δεν θα ποδηγετεί ,δεν θα αποκλείει, δεν θα τιμωρεί τον άρρωστο αλλά θα τον ακούει και θα συνοδοιπορει. Εχω την εντύπωση ότι αυτός ο δρόμος είναι μακρύς. Η ελληνική ψυχιατρική, θεσμική ,ακαδημαϊκη, πανεπιστημιακη, αλλά και η νοσοκομειακη, είναι γεμάτη στερεότυπα περισσότερο παρά στηρίζεται σε βάσιμες επιστημονικές εκδοχές . Εχω να σας πω ότι δουλεύοντας 30 χρόνια σε ψυχιατρεία η ψυχιατρική που πιστεύω τώρα δεν έχει καμία σχέση με την ψυχιατρική που έμαθα σαν ειδικευόμενος. Εννοιες όπως χρονιότητα, επικινδυνότητα, μέτρα περιορισμού κλπ είναι στερεότυπα και δεν έχουν καμία επιστημονική βάση . Το θέμα που μου έκανε μεγάλη εντύπωση με την εμπλοκή μου στην ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Κρήτη είναι η στάση των ψυχίατρων. Ησαν οι τελευταίοι που άλλαξαν και όχι όλοι. Ολοι οι άλλοι επαγγελματίες ήσαν πιο δεκτικοί στις νέες ιδέες της επανένταξης, της υπέρβασης του ασύλου. Ανθρωποι με ιδρυματική επαγγελματική καριέρα πολυετή, άλλαξαν πρακτικές και λειτουργία και βοήθησαν στην αλλαγή του συστήματος ψυχιατρικής φροντίδας στην Κρήτη. Και το ερώτημα είναι γιατί; Πώς εξηγείται αυτό το φαινόμενο ;Μπορεί να το πει κανείς παράδοξο . Εγώ κατέληξα στο εξής: 1)είναι θέμα εκπαίδευσης 2) τρόπον τινά οι ψυχίατροι επειδή νομίζουν ότι τα ξέρουν όλα έχουν ένα είδος "παραληρήματος του Θεού" 3)υπάρχει και η ιδιοτέλεια και ο δόλος . Αλλά κυρίως πιστεύω ότι οι ψυχίατροι δηλαδή οι κατ εφαπτομένη ιατροί ,κατά τους λοιπούς ιατρούς ,πρέπει να αποδείξουν ότι είναι και αυτοί επιστήμονες, υιοθετώντας το αίτιοκρατικό μοντέλο το οποίο βέβαια είναι τελείως ατελέσφορο για να εξηγήσει, να καλύψει και να διορθώσει τα προβλήματα των ανθρώπων που έχουν σχέση με τον ψυχισμό . Ομως το να δώσω 10m αλοπεριδόλη και να κοπούν οι ψευδαισθήσεις είναι μία "καθαρή απόδειξη "της αποτελεσματικότητας μου ως επιστήμονα. Τέλος πάντων, οι ψυχίατροι θα αλλάξουν τελευταίοι δεν ξέρω ποσοι ψυχίατροι παρευρίσκονται σήμερα, Δύσκολα οι ψυχίατροι ασπάζονται αυτές ή παρόμοιες απόψεις . Ομως για ένα πράγμα είμαι πεπεισμένος. Επειδή ξέρω καλά την αρχιτεκτονική της εξουσίας μέσα στο ψυχιατρείο την μεγάλη ευθύνη για τη σημερινή αθλιότητα των ψυχιατρείων την έχουν οι ψυχίατροι και κυρίως οι διευθυντές .Κάνουν πως δεν βλέπουν τι συμβαίνει σε όλα τα ψυχιατρεία. Η Λέρος δεν είναι τόπος αλλά τρόπος να ασκεί κανεις την ψυχιατρική. ΗΛέρος είναι παντού .ΗΛέρος είναι σε όλα τα ψυχιατρεία, αλλά κυρίως η Λέρος είναι στα μυαλά των ψυχίατρων. Στην περίπτωση της Κρήτης τα μεγαλύτερα εμπόδια τα βρήκαμε από το ψυχιατρικό κατεστημένο, τους διευθυντές και τους γύρω από αυτούς. Δεν θέλω να επεκταθώ. Αλλωστε ο Θόδωρος αναλυει με ενάργεια όλα τα θέματα που αφορούν στην προσπάθεια για μία καλύτερη, πιο θεραπευτική ψυχιατρική. Θέλω μόνο να τελειώσω με μία ιστορία για μένα πολύ διδακτική .ακούστε την. Σχεδόν κάθε απόγευμα πλησίαζε ένα τοίχο στο ψυχιατρείο και σε μία τρύπα που υπήρχε κοιτούσε με τις ώρες. Για μέρες, βδομάδες, μήνες, χρόνια . Ωσπου μία μέρα πήγα να δω και εγώ τι είναι αυτό που με τόση μεθοδικότητα παρατηρεί. Δεν είδα τίποτα του λέω .Τι βλέπεις εσύ ; Μα τί να δεις γιατρέ; μου απαντά . Εσύ θέλεις σε δύο λεπτά να δεις; Εγώ δέκα χρόνια προσπαθώ και ακόμα δεν είδα τίποτα . Αιχμάλωτος της ορθολογοκρατιας εγώ έμεινα μετέωρος και σαστισμένος. Τι ήθελε να δει ο άνθρωπος εκείνος ; Μέσα στο παραλήρημα του εκεί όπου κατέφυγε για κάποιο λόγο και όχι αναιτιως; Ποια κρυμμένη αλήθεια ήθελε να ανακαλύψει ;Ποιο νόημα μέσα στο μή νόημα του Κόσμου; και ποιο είναι το νήμα από τους Ινδιάνους Πουεμπλος που με τις τελετουργίες τους σήκωναν τον ήλιο στον ουρανό ,μέχρι τον άνθρωπο που κοιτούσε από την τρύπα στον τοίχο ,λες και παρατηρούσε το Θεό μέσα στη συμπαντική χοάνη; μου κάνει νόημα με το χέρι του να μη μιλώ. Και συνέχισε την παρατήρηση μεριμνητικος, παραληρηματικός ,φανερωτικος μιας βαθύτερης ουσίας, αιωρούμενος προσευχόμενος. Και η προσευχή του ακουγόταν στα πέρατα .Ενα άνθος της σιωπής, μία κραυγή ουρανομήκης, ένας αιώνιος εραστής του απόλυτου. Μέσα στον κατακλυσμό της σαχλαμάρας της εποχής μας, μέσα στον κενό αρριζο, εφήμερο και θνησιγενή λόγο του σήμερα . Μεσα στην ακατάσχετη πολυλογία ,κενολογία ,φλυαρία ,λογοκοπία του καιρού μας ένας τρελός ιαματικός, αφυπνιστικός ,ύπαρξιστικος. Ενας άνθρωπος ναυαγισμένος πονεμένος και για αυτό αυθεντικός ,Στερημένος και για αυτό πλούσιος στην πενία του. Ενας άνθρωπος κομίζων και αναγγέλων την κρυμμένη ομορφιά του Κόσμου . Ενας δαίμονας που μας καλεί να βγούμε από τις τρώγλες της λογικής στην απόλυτη ορατότητα των ανοιχτών οριζόντων Μία "περίπτωση "βέβαια για την προκρούστεια ψυχιατρική και ας φωνάζει διαρκώς τον στίχο του Ρεμπώ, Η αληθινή ζωή είναι απούσα. Δηλαδή μία σπαρακτική παρουσία της απουσίας, μία κραυγή ότι η ουσία ,η αξία και το νόημα του ανθρώπου βρίσκεται ακριβώς σε αυτό που δεν υπάρχει . Και το οποίο ο άνθρωπος μέσα από την οντολογική αγωνία το γνωρίζει ως απουσία ή ως διαρκώς διαφεύγον ή ως τραγική μοίρα . Ε λοιπόν όταν η συμπεριφορά του ασθενούς δεν θα καταγράφεται μόνο σαν σύμπτωμα κάποιας διαταραχής . Οταν κάθε διαφορετική συμπεριφορά δεν θα πολιτογραφειται ως ακατανόητη για να τονίζουμε ότι μόνο η δικη μας είναι κατανοητή και ορθή . Οταν σε κάθε σύμπτωμα δεν θα έχουμε έτοιμες απλό ποιητικές νοσογραφικές απαντήσεις, αλλά θα το διαβάζουμε και ως ψυχικό βίωμα και ως τρόπο του υπάρχειν στον Κόσμο ,η ως γλώσσα και μήνυμα επικοινωνίας η ευαισθησία η ως υπαρξιακή ανάγκη η χασμα, τότε μόνο θα έχουμε ένα σύστημα ψυχιατρικής φροντίδας ιδεώδες( σαν αυτό που περιγράφει στο βιβλίο του ο Θόδωρος) και λειτουργούς ψυχικής υγείας που μπορεί να ξεχνούν καμιά φορά την ερώτηση ,αλλά πάντα θα ξέρουν την απάντηση η οποία είναι : Ο άρρωστος άνθρωπος και οι ανάγκες του. Γ Κοκκινακος Το σχόλιο έγινε στην παρουσίαση του βιβλίου του Θ.Μεγαλοοικονομου "Δρομοκαιτειο,Λέρος,Δαφνί"