Μεταβιομηχανική κοινωνία και ιατρική

Γ. Κοκκινάκος

Παλιά, όταν η θρησκεία ήταν ισχυρή και η επιστήμη

αδύναμη, οι άνθρωποι θεωρούσαν την μαγεία ιατρική.

Σήμερα, που η επιστήμη είναι ισχυρή και η θρησκεία

αδύναμη, οι άνθρωποι θεωρούν την ιατρική μαγεία.

THOMAS SZASZ

Έχομε το χειρότερο υγειονομικό σύστημα στην Ευρώπη (με δείκτες οικονομίας της υγείας) αλλά παρ’ όλα αυτά έχομε το  δεύτερο  καλύτερο προσδόκιμο επιβίωσης πανευρωπαϊκά Γεγονός που δείχνει ότι δεν αρκούν οι μετρήσεις και οι στατιστικές όταν πρόκειται να διαυγάσομε το πλαίσιο παραγωγής νοήματος στον Κόσμο.

Ούτε αρκεί να μετρήσομε τους δείκτες λειτουργίας του υγειονομικού μας συστήματος για να δούμε σε τι κατάσταση ικανοποίησης, υγείας, ευ έχειν, βρισκόμαστε. Απλούστατα διότι η ζωή μας περισσότερο εξαρτάται από τις ‘’παρεμβάσεις’’ στο περιβάλλον, παρά στη βελτίωση της ιατρικής ως επιστήμης .Περισσότερο εξαρτάται από το Κοσμοείδωλο των ανθρώπων ,από τη στάση και φιλοσοφία ζωής παρά από τις δυνατότητες της επιστήμης. Οι θεραπευτικές αντιμετωπίσεις επιδημιών στην ιστορία του ανθρώπινου γένους, οφείλονται περισσότερο στις καλύτερες συνθήκες υγιεινής, τροφίμων, συνθηκών ζωής και λιγότερο στις θεραπευτικές κατακτήσεις της ιατρικής. Αλλά μέσα στη σημερινή σύγχρονη  κοινωνία άλλαξε η υφή, η λειτουργία, ο χαρακτήρας, η στόχευση της ιατρικής.  Άλλαξε διότι άλλαξε το Κοσμοείδωλο του ανθρώπου. Άλλαξε το νόημα, οι αξίες, οι ιεραρχήσεις, οι ιδέες και τα ιδανικά.

Η ιατρική απομακρύνθηκε – αναπόφευκτα με μια έννοια – από τις αρχές της ιατροφιλοσοφίας της τέχνης του θεραπεύειν και εστίασε στις απεριόριστες δυνατότητες που της δίδει η υψηλή βιοιατρική τεχνολογία και η ανεπτυγμένη φαρμακοβιομηχανία.

Ανεπτύχθη ετσι  στην εργαλειακή, επισκευαστική, τεχνική, τεχνοκρατική εκδοχή της, χάνοντας εν πολλοίς τον ανθρωπιστικό της πυρήνα.

Δεν υπάρχει πάντα δόλος, φιλοχρηματία, αλλοτρίωση, συναισθηματική σκλήρυνση, λαιμαργία στους γιατρούς. Απλούστατα η απεριόριστη δυνατότητα που τους δίδει η τεχνολογία με τα σύγχρονα εργαλεία, τους έκανε ασεβείς, υπερόπτες, φλύαρους και κομπορρημονούντες πολλές φορές. Η πίστη στα απίθανα εργαλεία τους δίδει χαρακτηριστικά μικρών Θεών, φθάνοντας πολλές φορές στην Ύβρι.

Πάει ο παλιός γιατρός, που ήξερε λίγα φάρμακα για πολλές αρρώστιες, που ασκούσε ιατρική  με το χέρι, το μάτι, το αυτί, το στηθοσκόπιο. Σήμερα με μια μαγνητική αποκαλύπτει ο γιατρός βλάβες κεφαλής καρφίδας στο ανθρώπινο σώμα. Πάει η παρηγορητική, ανθρώπινη πλευρά της ιατρικής ,της συνοδοιπορίας, του μοιράσματος, της αλληλεγγύης. Και ας εξακολουθεί να αποκαλείται ο γιατρός με το ‘’γιατρέ μου’’ όπως κανένα άλλο επάγγελμα.

Επί πλέον η ανάγκη να αποφασίζουν  μέσα σε συνθήκες μεγάλης αβεβαιότητας έχει κάνει τους γιατρούς άκαμπτους, πείσμονες, ισχυρογνώμονες, αλλά και εγωϊστές, φθάνοντας πολλές φορές σε επίπεδα ‘’παραληρήματος του Θεού’’, να πιστεύουν  δηλαδή ότι  όλα τα μπορούν.

Αλλά δεν έχουν αλλάξει μόνο οι γιατροί, αλλά και οι ασθενείς. Ο θάνατος δεν αντιμετωπίζεται πλέον σαν στάδιο, στοιχείο και μέρος της ζωής αλλά σαν κάτι που πρέπει να ηττηθεί.

 Έτσι νομίζει η ιατρική. Από εδώ αντλεί την νομιμοποίηση της η ‘’παρατασιακή’’ ιατρική όπου ο άνθρωπος πεθαίνει καθηλωμένος μέσα σε κάποια εντατική απομονωμένος, απογυμνωμένος, ταπεινωμένος και αναξιοπρεπής. Αυτή η  ιατρική  δεν προσφέρει στον άρρωστο αλλά στην ιατρική βιομηχανία. Πώς πέθαιναν κάποτε οι άνθρωποι; Στο σπίτι μεταξύ φίλων και συγγενών προετοιμασμένοι για το ταξίδι προς το επέκεινα, πολλές φορές επιλέγοντας οι ίδιοι την ώρα του θανάτου, σαν μια νίκη ηθική του φαινομένου της ζωής. Ενώ σήμερα; Ο άνθρωπος πεθαίνει όταν το αποφασίσει η τεχνολογία, παραμένοντας   ‘’καταναλωτής’’ μέχρι τελευταίας πνοής. Αυτό δυστυχώς είναι το ιδανικό μας, χωρίς καν να υποψιαζόμαστε την δραματική αλλαγή μέσα μας.

Κάποτε δεν είχαμε αυτή την ειδωλολατρική πίστη στην επιστήμη, την ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας της, αλλά την παραμυθία  του θεραπευτή.

Η διάγνωση αναφερόταν σε κάθε ‘άρρωστο όχι όπως σήμερα στο ‘’περιστατικό’’ και η θεραπεία  γινόταν απ’ τον θεράποντα όχι όπως σήμερα  μέσω μηχανισμών της αγοράς.

Η σύγχρονη ιατρική δεν κινητοποιεί πλέον τα θεραπευτικά αποθέματα που έχει η  κοινότητα , ούτε ενεργοποιεί τον εσωτερικό θεραπευτή κάθε ανθρώπου.

Ενεργοποιεί και καταναλώνει  απίστευτους υλικού ς πόρους, με αμφίβολα αποτελέσματα, οι δε ασθενείς βρίσκονται κυριολεκτικά στο έλεος της ‘’επιστήμης’’ τυλιγμένοι με τον μυστικιστικό μανδύα της ιατρικής ή την παντοδύναμη μαγεία της , λόγω του πανανθρώπινου υπαρξιακού πανικού.

Κάθε άνθρωπος είναι ένα ψυχοκοινωνικοσυναισθηματικό σύμπαν, που δεν χωρεί σε κανένα ιστορικό, παρά μόνον στην  κατανόηση, στην παρηγορητική διάθεση, στην διαθεσιμότητα, στην ειλικρίνεια, χωρίς εγωκεντρισμό και κυριαρχικότητα, χωρίς αυταρχία, επίδειξη δύναμης και πειραματισμούς, χωρίς ιατρικά πρωτόκολλα, τυπικισμούς κα αποστασιοποίηση.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ όταν με την κινητή μονάδα  ψυχικής υγείας επισκεφθήκαμε κάποιον ασθενή σε ορεινό απομονωμένο χωριό του νομού Χανίων  όπου κατοικούσε με τη γριά μάνα του.Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λόγια της, το χαμόγελο της, το ευχαριστώ της. Μα δεν κάναμε τίποτα σπουδαίο τολμήσαμε να της πούμε. Τι λες γιατρέ; Έχει χρόνια να μπει άνθρωπος στο σπίτι μου, μου απάντησε κλαίγοντας. Αυτές είναι οι αμοιβές του γιατρού και δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο…